ارمنستان و آذربایجان یک توافق نامه صلح تاریخی را با میانجیگری ایالات متحده در کاخ سفید امضا کردند که به دهه ها منازعه میان این دو کشور قفقاز جنوبی پایان رسمی می دهد.
این توافق نامه روز جمعه در جریان نشستی به میزبانی دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده، به امضا رسید. ترامپ این توافق نامه که توسط الهام علیاف، رئیس جمهور آذربایجان، و نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، امضا شد را به عنوان «یک پیشرفت تاریخی» توصیف کرد.
ترامپ پیش از امضای توافق نامه گفت: «ما موفق شدیم صلح را میان ارمنستان و آذربایجان پس از دهه ها منازعه برقرار کنیم.»
او از تلاش های مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده، استیو ویتکاف، نماینده ویژه و دیگر مقامات برای دستیابی به این توافق تقدیر کرد.
ترامپ افزود: «ارمنستان و آذربایجان متعهد شده اند که برای همیشه به تمام درگیری ها پایان دهند، تجارت، سفر و روابط دیپلماتیک را باز کنند و به حاکمیت و تمامیت ارضی یکدیگر احترام بگذارند.»
به عنوان بخشی از این توافق نامه، ترامپ همچنین محدودیت های همکاری نظامی ایالات متحده با آذربایجان را لغو کرد و اعلام نمود که شرکت های امریکایی سرمایه گذاری های قابل توجهی در هر دو کشور، به ویژه در بخش انرژی، زیرساخت ها و تکنالوژی انجام خواهند داد.
کاخ سفید اعلام کرد که ایالات متحده توافق نامه های جداگانهای با ارمنستان و آذربایجان در زمینه امنیت مرزی، همکاری اقتصادی، مشارکت های تکنالوژیکی و تجارت امضا خواهد کرد.
یکی از مفاد کلیدی این تواف قنامه شامل حقوق توسعه انحصاری ایالات متحده برای یک دهلیز استراتژیک پیشنهادی در قفقاز جنوبی است که به نام «دهلیز صلح و رفاه ترامپ» شناخته می شود.
الهام علیاف، رئیس جمهور آذربایجان، این توافقنامه را یک «لحظه تاریخی» توصیف کرد و گفت: «ما در حال نوشتن فصل جدیدی در روابط دوجانبه خود با ایالات متحده هستیم. این توافق نامه صلح آغاز یک شراکت استراتژیک است.»
نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان نیز این احساس را تأیید کرد و توافق نامه مذکور را «یک گام بزرگ برای صلح که تأثیر مثبتی بر منطقه و جهان خواهد داشت» خواند. او افزود: «امروز ما به یک نقطه عطف بزرگ دست یافته ایم و پایهای برای تاریخ جدید میان ارمنستان و آذربایجان می گذاریم.»
نامزدی مشترک برای جایزه صلح نوبل
در اقدامی غافلگیرکننده، علیاف پیشنهاد داد که ارمنستان و آذربایجان به طور مشترک ترامپ را برای جایزه صلح نوبل نامزد کنند.
علیاف گفت: «شاید ما با نخست وزیر پاشینیان توافق کنیم که یک درخواست مشترک به کمیته نوبل ارسال کنیم تا جایزه صلح نوبل به رئیس جمهور ترامپ اعطا شود.»
پاشینیان پاسخ داد: «من فکر می کنم رئیسجمهور ترامپ شایسته دریافت جایزه صلح نوبل است و ما از این حمایت خواهیم کرد و آن را ترویج خواهیم داد.»
مقامات امریکایی گفتند که این توافق نامه نتیجه ماه ها دیپلماسی رفت و آمدی بوده و زمینه را برای عادی سازی کامل میان این دو همسایه فراهم می کند.
ارمنستان و آذربایجان از اواخر دهه ۱۹۸۰ در یک منازعه تلخ گرفتار بودند، زمانی که نیروهای ارمنی منطقه کوهستانی قره باغ را که به طور بینالمللی به عنوان بخشی از آذربایجان شناخته می شود، اشغال کردند.
پس از استقلال از اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، هر دو کشور دو جنگ تمام عیار بر سر این منطقه داشتند.
در سال ۲۰۲۳، آذربایجان قره باغ را در یک عملیات نظامی سریع علیه نیروهای تحت حمایت ایروان آزاد کرد.
استقبال تورکیه از توافق نامه
در همین حال، تورکیه از پیشرفت حاصل شده در جهت برقراری صلح پایدار میان آذربایجان و ارمنستان و تعهدی که در واشنگتن ثبت شده است، استقبال کرد.
وزارت خارجه تورکیه در بیانیهای گفت: «در زمانی که منازعات و بحران های بینالمللی در حال تشدید هستند، این گام یک پیشرفت بسیار مهم برای ترویج صلح و ثبات منطقهای به شمار می رود. ما از تلاش های دولت ایالات متحده در این روند قدردانی می کنیم.»
تورکیه افزود: «یک فرصت تاریخی برای قفقاز جنوبی به منظور دستیابی به صلح و رفاه پدید آمده است. ما به تلاش های خود برای تحقق این فرصت ادامه خواهیم داد و از تلاش های برادرانه آذربایجان حمایت خواهیم کرد.»
