برای قرن ها، ماه یک منبع الهام برای شعرا، رویا پردازان و فیلسوفان بوده است

امروز، یک مسابقه جدید آغاز میگردد. اما این بار، موضوع این نیست که چه کسی روی ماه فرود آمد یا کدام پرچم نصب شده است؛ بلکه این مسئله در مورد انرژی است.

ایالات متحده، چین و روسیه در حال آماده شدن برای ساختن نیروگاه‌ های هسته ‌ای در سطح ماه هستند. این راکتور ها برای تأمین انرژی پایگاه های انسانی، پروژه‌ های معدنی، و شاید حتی شهرک‌ های دایمی طرح شده ‌اند.

اما پرسش واقعی این است: آیا این پایگاه ‌های هسته ‌ای میتوانند منجر به ادعا های ارضی گردد؟ آیا آنها می ‌توانند صلح بدون هیاهوی فضا را تهدید کنند؟

 زنده ماندن در ماه آسان نیست. جاذبه ضعیف است، شب‌ ها دو هفته دوام میکند و سطح در معرض نوسانات شدید درجه حرارت قرار دارد. پنل ‌های خورشیدی در تاریکی طولانی بی فایده اند. باتری‌ ها به مدت طولانی دوام نمی آورند.

یگانه گزینه قابل اعتماد که باقی مانده، انرژی هسته‌ای است. راکتورهایی که از طریق شکافت یا ادغام فعالیت می‌ کنند، میتوانند ماشین ‌ها را قدرت دهند و مردم را زنده نگه دارند.

این موضوع ممکن مانند داستان ‌های علمی تخیلی به نظر برسد، اما نظریه انرژی هسته ‌ای در ماه بسیار بیشتر از آنچه فکر می ‌کنیم به واقعیت نزدیک است.

مارک سوندال، رئیس مرکز حقوق فضایی جهانی پوهنتون ایالت کلیولند، میگوید که راکتورهای هسته ‌ای نه تنها برای ماه بلکه برای ماموریت‌ های بین سیاره ‌ای نیز استفاده شده می ‌تواند.

اما این تکنالوژی مشکلات سیاسی و حقوقی را نیز با خود به همراه دارد.

قانون بین المللی فضا توسط پیمان فضای بیرونی 1967 شکل گرفت. قاعده اساسی این پیمان واضح است: هیچ کشوری نمی ‌تواند مالک ماه یا هر جسم آسمانی دیگر باشد.

ای جی لینک، پروفیسور حقوق فضایی در پوهنتون هوارد، تذکر می ‌دهد که این پیمان نیروگاه های هستوی را ممنوع نمی‌ سازد، فقط اسلحه هستوی را ممنوع می ‌سازد. به عبارت دیگر، یک کشور می ‌تواند یک نیروگاه برق بسازد، اما نمی ‌تواند مالک زمین‌ های زیر آن باشد.

اما تاریخ نشان میدهد که همه چیز به آسانی خراب شده می ‌تواند. در سال 1978، یک ماهواره شوروی در کانادا سقوط کرد و زباله‌ های رادیواکتیف را بیرون ریخت. پاکسازی این مواد میلیون‌ ها دالر هزینه برداشت. اگر چنین حادثه ‌ای در ماه رخ می داد، عواقب آن بسیار شدید تر می ‌بود.

 پایگاه های هسته ‌یی را در سطح ماه تصور کنید که هر کدام تحت کنترول یک کشور متفاوت است. این تأسیسات می ‌تواند استخراج هلیوم-3 را سوخت رسانی کند، یک عنصر نادر که میتواند در آینده سوخت مورد نیاز برای تولید انرژی پاک فیوژن را تامین کند.

الیاس گولجوکلو، پروفیسور حقوق بین الملل در پوهنتون آلتین‌باش استانبول، این موضوع را یک "مسابقه جدید فضایی" توصیف می ‌کند. این بار، مسابقه فقط بین کشورها نیست؛ شرکت‌های خصوصی مانند SpaceX و Blue Origin نیز در صحنه هستند.

اما یک مشکل وجود دارد. بر اساس قوانین بین المللی، دولت ‌ها مسئول اعمال شرکت ‌های خود هستند. از اینرو، اگر یک شرکت امریکایی یک راکتور را در ماه بسازد، دولت ایالات متحده مسؤل هرگونه حادثه‌ خواهد بود.

برای جلوگیری از درگیری، ایالات متحده توافقنامه آرتمیس را تدوین کرد. این توافقات حاوی قوانینی است که چگونگی فعالیت کشورها در فضا را تعیین می ‌کند. آنها اجازه ایجاد "مناطق ایمنی" را در اطراف تاسیسات میدهند. اما بعضی از کارشناسان حقوقی هشدار میدهند که این مناطق ایمن ممکن شبیه ادعا های ارضی باشند.

پیمان دیگری نیز با نام پیمان ماه وجود داشت که هدف آن پاکسازی ماه از پایگاه های نظامی و اسلحه بود. اما، این فقط توسط چند کشور امضا شده و قابلیت اجرای آن ضعیف است.

این موضوع سوالات دشواری را مطرح می ‌کند. آیا یک نیروگاه هسته ‌ای که برای مقاصد ملکی ساخته شده باشد، می ‌تواند از فعالیت های نظامی نیز حمایت کند؟ آیا این میتواند سیستم های ارتباطات یا نظارت را قدرت دهد؟

ای جی لینک استدلال می‌ کند که نظامی سازی همیشه همکاری بین المللی را به خطر می ‌اندازد. گولجوکلو تاکید میکند که اگر کشورهای قدرتمند از ماه به عنوان قلمرو خود استفاده کنند، کشورهای کوچکتر اعتماد خود را به این سیستم از دست خواهند داد.

خطرات زیست‌ محیطی نگرانی‌ ها را افزایش می ‌دهند. یک حادثه هسته ‌ای بخش بزرگی از سطح ماه را غیرقابل استفاده کرده می ‌تواند. پاک کاری تقریباً ناممکن خواهد بود.

شرکت های خصوصی امور را بیشتر پیچیده می ‌سازد. اگر اسپیس ایکس یا شرکت دیگری یک راکتور بسازد، چه کسی بر انطباق آن با استاندارد های بین المللی نظارت خواهد کرد؟ دولت‌ ها این مسؤلیت را دارند، اما نظارت ممکن در مقابل پیشرفت‌ های سریع تکنالوژیکی ناکافی باشد.

این مسابقه همچنین می ‌تواند قانون فضا را تغییر دهد. گولجوکلو معتقد است که معاهدات موجود، به ویژه در مورد حقوق منابع، می ‌توانند دوباره تفسیر شوند.

با این حال، لینک هیچ تغییر اساسی را پیش ‌بینی نمی ‌کند. او معتقد است که قوانین فعلی اجازه ایجاد پایگاه در ماه را بدون تصاحب سرزمین می ‌دهند.

اما خطر واضح است. اگر هلیوم-3 به یک منبع مهم انرژی تبدیل شود و تعداد راکتورها افزایش یابد، فشار برای کنترول اراضی افزایش خواهد یافت.

هشدار گولجوکلو واضح است: "دسترسی پایدار به فضا باید به نفع تمام بشریت باشد."