ترامپ میزبان رهبران آسیای مرکزی خواهد بود
این نشست نخستین گردهمایی پنج رهبر آسیای مرکزی در واشنگتن را نشان می دهد، در حالی که در میان رقابت فزاینده با مسکو و پکن, ایالات متحده تلاش می کند روابط خود را با این کشور های غنی از منابع تعمیق بخشد
دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده، روز پنجشنبه برای نخستین بار میزبان پنج رهبر آسیای مرکزی در واشنگتن خواهد بود. این دیدار چند ماه پس از نشست های جداگانه رهبران مذکور با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه و شی جینپینگ، رهبر چین، برگزار می شود.
غرب علاقه خود را به این منطقه غنی از منابع افزایش داده است؛ منطقه که نفوذ سنتی مسکو در آن پس از حمله کرملین به اوکراین مورد پرسش قرار گرفته و چین نیز در آن نقش عمده ایفا می کند.
رقابت برای نفوذ
پس از جنگ اوکراین، رهبران قزاقستان، قیرغزستان، تاجیکستان، تورکمنستان و اوزبیکستان تماس های خود را با سایر کشورها در قالب موسوم به "C5+1" افزایش داده اند. واشنگتن و اتحادیه اروپا دیپلماسی خود را با این کشورهای محاط به خشکه که در سال ۱۹۹۱ از اتحاد جماهیر شوروی استقلال یافتند، تقویت کرده اند و اولین نشست ایالات متحده و آسیای مرکزی در سال ۲۰۲۳ برگزار شد.
در همین سال، اورزولا فون در لاین، رئیس اتحادیه اروپا، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه و شی جینپینگ، رهبر چین، نیز برای نشست هایی با پنج رهبر آسیای مرکزی به این منطقه سفر کردند. در عین حال، پایان دادن به بیشتر منازعات منطقه ای به کشور های آسیای مرکزی این امکان را داده است که در دیپلماسی جبهه متحد ایجاد کنند.
چین که با قزاقستان، قیرغزستان و تاجیکستان مرز مشترک دارد، خود را به عنوان شریک اصلی تجاری معرفی کرده و در پروژه های بزرگ زیر بنایی سرمایه گذاری کرده است. جمهوری های سابق شوروی همچنان مسکو را به عنوان شریک استراتژیک می بینند، اما از تهاجم روسیه به اوکراین همسایه خود نگران شده اند.
غرب در اوایل دهه ۲۰۰۰ برخی روابط خود را با این منطقه برقرار کرد، زمانی که نیرو های غربی از پایگاه های آسیای مرکزی در جریان عملیات افغانستان استفاده کردند.
منطقه غنی از منابع
ایالات متحده و اتحادیه اروپا به دلیل منابع طبیعی عظیم اما عمدتاً دست نخورده این منطقه جذب شده اند، زیرا تلاش می کنند منابع عناصر کمیاب خود را متنوع سازند و وابستگی به پکن را کاهش دهند. علاوه بر عناصر کمیاب، قزاقستان بزرگ ترین تولید کننده اورانیوم در جهان است، اوزبیکستان ذخایر عظیم طلا دارد و تورکمنستان از منابع غنی گاز برخوردار است. قیرغزستان و تاجیکستان کوهستانی نیز در حال باز کردن ذخایر معدن جدید هستند.
روسیه همچنان در بخش انرژی این منطقه جایگاه محکمی دارد و از طریق زیرساخت های دوران شوروی هایدروکاربن ها را تأمین می کند و نیروگاه های هسته ای می سازد. آسیای مرکزی همچنین یکی از آلوده ترین مناطق جهان و از مناطقی است که بیشترین آسیب را از تغییرات اقلیمی دیده است. هر پنج کشور با کمبود آب دست و پنجه نرم می کنند.
لوژستیک پیچیده
اما بهره برداری از این ذخایر عظیم در کشورهای فقیر با زمین های سخت و دور افتاده همچنان پیچیده است. آسیای مرکزی که تقریباً به اندازه اتحادیه اروپا وسعت داشته اما تنها حدود ۷۵ میلیون نفر جمعیت دارد، محاط به خشکه بوده و پوشیده از بیابان ها و کوه ها است. این منطقه بین کشورهایی قرار دارد که روابط پرتنشی با غرب دارند: روسیه در شمال، چین در شرق و ایران و افغانستان در جنوب.
با این حال، آسیای مرکزی که قرن ها در مسیر جاده ابریشم قرار داشت، تلاش می کند نقش تاریخی خود را به عنوان یک مرکز تجاری احیا کند. پنج کشور آسیای مرکزی چندین همکاری را برای رهایی از وابستگی به مسکو ایجاد کرده اند.
هم پکن و هم بروکسل از توسعه مسیر ترانسپورت از طریق بحر خزر حمایت می کنند که امکان دسترسی به آسیای مرکزی از اروپا از طریق قفقاز را فراهم می کند و روسیه را دور می زند. آمارهای رسمی نشان می دهد که بین سال های ۲۰۲۱، اندکی پیش از جنگ روسیه و اوکراین، تا ۲۰۲۴، ترانسپورت کالا از این مسیر ۶۶۰ درصد افزایش یافته است.